Taç uru (Crown gall), bağcılıkta kök boğazı, kök ve gövde tabanında urlar (tümör benzeri şişkinlikler) oluşturan bakteriyel bir hastalıktır.
Etmeni Agrobacterium tumefaciens toprakta uzun süre canlı kalabilir ve bitkide genetik dönüşüm oluşturarak kontrolü zor bir hastalık yaratır.
Bu hastalık genellikle fidan üretiminde, aşılama dönemlerinde veya don – budama sonrası enfeksiyonlarda ortaya çıkar.
T-DNA içeren Ti plazmidiyle bitki DNA’sına genetik materyal aktarır
Gelişme sıcaklığı
20–30 °C (optimum 25 °C)
Belirtiler
Kök boğazı ve gövde tabanı
Krem-beyaz renkte küçük şişkinlikler (galler) oluşur.
Zamanla odunsu, sert, düzensiz yüzeyli urlar haline gelir.
Enfeksiyon genellikle toprak hattına yakın bölgede görülür.
Urlar büyüdükçe iletim demetlerini tıkar ve su/nutrient akışını engeller.
Kökler
İnce köklerde küçük nodül benzeri urlar oluşabilir.
Şiddetli enfeksiyonda kök sistemi zayıflar, bitki sökülünce köklerde pürüzlü şişkinlikler fark edilir.
Genel bitki görünümü
Bitki zayıf gelişir, sürgünler ince kalır.
Yapraklar küçük, solgun ve klorotik görünür.
Şiddetli enfeksiyonda verim ve ömür ciddi biçimde azalır.
Görülme Koşulları
Faktör
Etki
Sıcaklık
20–28 °C optimumdur.
Toprak tipi
Ağır ve drenajı zayıf topraklarda sık görülür.
Yaralanma
Don, dolu, budama veya aşılama yaralarından girer.
Toprak bulaşıklığı
Bakteri toprakta 5 yıla kadar canlı kalabilir.
Tanı Yöntemleri
Yöntem
Açıklama
Görsel inceleme
Kök boğazı ve gövde tabanında düzensiz urlar gözlenir.
Laboratuvar izolasyonu
Nutrient agar ortamında krem renkli koloniler oluşturur.
PCR / ELISA
Spesifik virD2 veya Ti plazmid gen tespitiyle doğrulama yapılır.
Bitki inokülasyon testi
Duyarlı bitkilerde ur oluşumu gözlenir.
Yayılma ve Bulaşma
Kaynak
Açıklama
Bulaşık fidan
En önemli kaynaktır.
Toprak
Etmen uzun süre toprakta yaşar.
Alet ve ekipman
Budama, aşılama ve söküm aletleriyle taşınır.
Su / rüzgâr
Kısıtlı ama olası taşınım sağlar.
Mücadele ve Yönetim
Kültürel Önlemler
Sertifikalı, taç urundan ari fidan kullanılmalıdır.
Toprak solarizasyonu yapılmalıdır (özellikle yeni tesislerde).
Budama ve aşı aletleri dezenfekte edilmelidir (%10 çamaşır suyu veya %70 alkol).
Enfekte bitkiler sökülmeli ve imha edilmelidir.
Aşı yerlerinde yara macunu veya koruyucu bakteriyel biyopreparatlar kullanılabilir.
Biyolojik Önlem
Agrobacterium radiobacter K84 ve K1026 suşları biyolojik kontrol amacıyla kullanılır.
Bu suşlar, patojenik A. tumefaciens suşlarının enfeksiyonunu engeller (antagonistik etki).
Kimyasal Mücadele
Etkili kimyasal mücadele yoktur; bakırlı ilaçlar yüzeysel koruma sağlar.
Ekonomik Önemi
Etki
Açıklama
Verim kaybı
%20–70 oranında değişir.
Fidan üretiminde kayıp
Yüksek; çoğu zaman fidanlar imha edilir.
Bağ ömrü
10 yıl kadar kısalabilir.
İhracat riski
Karantina kapsamında olduğundan bazı ülkelere fidan ihracatı engellenebilir.
Farklı Tanı
Benzer Oluşum
Farkı
Nematod kaynaklı şişkinlik
Yumuşak dokulu, kök ucunda olur.
Mekanik yara kallusu
Pürüzsüz yüzeyli ve homojen dokuludur.
Eutipiosis (Eutypa lata)
Odun çatlakları ve kurumalar yapar, ur oluşturmaz.
