Bağlarda yaban arıları (Vespidae) ve bal arıları (Apis mellifera); ekosistemde önemli roller oynayan ancak hasat dönemlerinde üzüm salkımlarında zarara yol açabilen iki önemli Hymenoptera grubudur.
Yaban arıları genellikle olgunlaşma döneminde (Ağustos–Eylül) şekerli taneleri delerek beslenir, bal arıları ise daha çok çatlamış veya zarar görmüş meyvelerden şeker alır.
Hasat öncesi olgun taneleri deler, fermente olmuş meyvelerde yoğunlaşır.
Bal Arıları (Apidae)
Apis mellifera
Tozlaşma, polen ve nektar toplama
Genelde zararsız; ancak çatlamış tanelerde sekonder zarar oluşturabilir.
Bombuslar (Bombus spp.)
Bombus terrestris, B. lapidarius
Doğal polinatör
Çiçeklenme döneminde faydalı; salkım döneminde zararsız.
Zarar Şekilleri
Dönem
Etkili Tür
Zarar Belirtileri
Çiçeklenme
Bal arıları, bombuslar
Tozlaşmaya katkı sağlar; zarar vermez.
Olgunlaşma (Veraison–Hasat)
Yaban arıları
Tanelerde 1–2 mm çapında delikler, yüzeyde fermente sıvı birikimi.
Hasat Sonrası
Yaban arıları, karınca türleri
Yumuşamış taneleri tamamen boşaltır, sekonder mantar enfeksiyonlarına neden olur.
Sekonder etkiler: Yaban arılarının açtığı deliklerden Botrytis cinerea (kurşuni küf) ve Aspergillus spp. gibi çürük etmenleri kolayca girer.
Davranışsal Özellikler
Yaban arıları fermente olmuş şeker kokusuna çok duyarlıdır (etanol ve asetik asit çekimi).
Gündüz aktif canlılardır; sabah ve öğlen saatlerinde yoğunluk artar.
Bal arıları genellikle açık yaralara yönelir (örneğin kuş zararı, çatlamış taneler).
Sıcaklık 25–35 °C olduğunda aktivite en yüksektir.
Entegre Mücadele (IPM) Yaklaşımı
Kültürel Önlemler
Hasat geciktirilmemeli, olgunlaşmış salkımlar tarlada uzun süre bırakılmamalıdır.
Kuş ağları veya fileler, hem kuş hem arı girişini azaltır.
Bağ kenarlarına çekici feromon tuzakları (şeker + sirke + bira karışımı) yerleştirilebilir.
Yaban arısı yuvaları (özellikle Vespula germanica) erken sezonda bulunup mekanik olarak imha edilmelidir.
Fiziksel ve Tuzaklama Yöntemleri
Tuzak Türü
İçerik / Karışım
Uygulama Zamanı
Etkili Tür
Sıvı Tuzak (şeker–sirke–bira)
100 mL bira + 50 mL elma sirkesi + 1 çay kaşığı şeker
Olgunlaşma dönemi (Ağustos başı)
Yaban arısı
Feromon Tuzakları
Ticari Vespula feromon kapsülleri
Koloni dönemi (Haziran–Temmuz)
Vespula germanica
Yapışkan Tuzaklar
Sarı renkte, UV reflektif yüzeyli
Çiçeklenme sonrası
Tüm uçucu Hymenoptera
Not: Tuzaklar bağın çevresine, özellikle meyve sık yoğunluklu alanlara asılmalıdır (her 20–25 metreye 1 adet).
Kimyasal Mücadele (Sınırlı Kullanım)
Kimyasal müdahale, polinatör arılara zarar riski nedeniyle önerilmez.
Sadece insan sağlığı açısından yüksek riskli yaban arısı kolonileri için profesyonel arı imha ekipleri tarafından uygulama yapılmalıdır.
Bu durumda etken madde olarak deltamethrin (püskürtme değil, yem formülasyonunda) kullanılabilir.
Ekolojik Yönetim ve Faydalı Türlerin Korunması
Bal arısı kolonileri bağ çevresinde tozlaşma desteği sağlar; kesinlikle öldürülmemelidir.
Bağ çevresinde çeşitli çiçekli örtü bitkileri (facelia, yonca, hardal) bulundurmak, bal arılarını bağ salkımlarından uzak tutar.
Feromon tuzakları sadece yaban arılarını hedeflemeli, çekici karışımların bal arılarının ilgisini çekecek şeker yoğunluğunda olmamasına dikkat edilmelidir.
AgroPlanet Entegrasyon Önerisi
Modül
Uygulama
Zararlı İzleme Modülü
Sensörlü feromon tuzak sayımları ve ısı/nem takibiyle arı aktivitesi analizi.
Risk Modeli
Günlük sıcaklık ve etanol/CO₂ sensör verisiyle fermente meyve risk tahmini.
Ekosistem Analitiği
Polinatör yoğunluğu ve biyolojik denge ölçümü.
AI Görsel Tanı
Kamera görüntülerinden arı–yaban arısı ayrımı ve davranış analizi.
