Bağlarda kuş zararı, özellikle hasat öncesi olgunlaşma döneminde (Ağustos–Eylül) büyük ekonomik kayıplara yol açan biyotik bir stres faktörüdür. Serçeler (Passer domesticus), kargalar (Corvus corone), saksağanlar (Pica pica) ve bazı leyleksi türler üzüm tanelerini doğrudan tüketir veya gagalayarak mekanik yaralanmalar oluşturur.
Bu yaralar, Botrytis cinerea (kurşuni küf), Aspergillus spp. ve sirke sinekleri (Drosophila spp.) için enfeksiyon giriş noktası haline gelir.
Zararlı Kuş Türleri ve Özellikleri
Tür
Latince Adı
Beslenme Davranışı
Zararlı Etkisi
Serçe
Passer domesticus
Kalabalık sürüler halinde taneleri gagalayıp emer.
Taneleri patlatır, sıvı kaybı ve fermente leke oluşturur.
Karga
Corvus corone
Zeki ve seçici; iri taneleri kopararak taşır.
Salkımın bir kısmını koparabilir.
Saksağan
Pica pica
Parlak renkli meyvelere ilgi duyar.
Olgun salkımları hedef alır.
İspinoz ve Bülbül türleri
Fringilla spp., Pycnonotus spp.
Üzüm bahçesi kenarlarında beslenir.
Düşük ama yaygın yüzeysel zarar oluşturur.
Zarar Şekilleri
Dönem
Belirti
Sonuç
Veraison (Renk dönümü)
Tanelerde tekli gagalama delikleri, yüzeyde ezilme.
Şeker sızıntısı → arı ve mantar çekimi.
Olgunlaşma
Çoklu taneler kopmuş, salkım kısmen eksik.
Ticari kalite düşüşü.
Hasat Öncesi
Gagalanmış tanelerde gri küf veya siyah çürüklük gelişimi.
Sekonder enfeksiyon artışı.
Yapılan araştırmalarda serçe popülasyonu yüksek olan bağlarda %20’ye kadar ürün kaybı rapor edilmiştir.
Biyoloji ve Davranış
Özellik
Açıklama
Aktivite Dönemi
Sabah erken saatler (06:00–09:00) ve akşam üzeri (17:00–19:00).
Tercih
Şeker oranı yüksek, açıkta duran salkımlar.
Koloni Davranışı
Serçeler toplu, kargalar ise bireysel veya küçük gruplar halinde beslenir.
Alışkanlık
Aynı bağlara her yıl dönerler (yön bulma yetenekleri güçlüdür).
Entegre Mücadele (IPM) Yaklaşımı
Kültürel Önlemler
Erken hasat, olgunlaşmış meyvelerin tarlada uzun süre kalmasını önler.
Bağ çevresinde yabani ot ve barınak alanları temizlenmelidir.
Telleme sistemleri veya yüksek omca terbiye şekilleri salkımları erişim dışına alır.
Korkuluk sistemleri (hareketli bayrak, parlayan CD, yansıtıcı bantlar) 5–7 günde bir yer değiştirmelidir.
Fiziksel ve Mekanik Yöntemler
Yöntem
Açıklama
Etki
Kuş Ağları
UV dayanıklı, 16–20 mm göz açıklıklı ağlar; en etkili yöntemdir.
%90’a kadar fiziksel koruma sağlar.
Sesli Caydırıcı Sistemler
Kuş çığlığı frekansında (2–5 kHz) ses yayıcı cihazlar.
Doğal yırtıcı kuşlar (doğan, atmaca) için uygun barınma alanları sağlanabilir.
Kuş dostu bitkiler (örneğin ardıç, yabani incir) bağ çevresine dikilerek meyve ilgisi yönlendirilebilir.
Feromon ve ultrasonik sistemler, modern bağlarda seçici şekilde uygulanabilir.
Kimyasal Mücadele
Kimyasal kullanımı kesinlikle önerilmez, zira hem diğer yaban hayatına hem de insan sağlığına zararlıdır.
Türkiye mevzuatında kuşlara karşı izinli kimyasal repellent bulunmamaktadır.
AgroPlanet Entegrasyon Önerisi
Modül
Uygulama
Zararlı İzleme
Kamera veya sensör verileriyle otomatik kuş tespiti.
Ses Analitiği (AI)
Mikrofon sensörleriyle tür tanımlama (serçe, karga, saksağan).
Risk Haritası
Güneş yönü, ağ örtüsü ve meyve yoğunluğu verisine göre saldırı yoğunluk haritası.
