Bilgi Bankası

Asma fanleaf virüsü taşıyan nematod (Xiphinema index)

Asma Fanleaf Virüsü (GFLV), bağcılıkta en ciddi virüs hastalıklarından biridir ve doğrudan verimi %60’a kadar düşürebilir.
Bu virüs toprak kökenli bir nematod olan Xiphinema index tarafından taşınır.
Virüs, asmanın köklerinden emgi yapan bu nematodların beslenme esnasında bitki dokusuna inokule edilmesiyle bulaşır.

Xiphinema index, “dagger nematode (hançer nematodu)” olarak bilinir ve özellikle eski bağ alanlarında çok yaygındır.

Nematodun Biyolojisi

Özellik Açıklama
Bilimsel Adı Xiphinema index
Takımı / Familyası Dorylaimida / Longidoridae
Yaşam Alanı Toprak (0–60 cm derinlikte), kök bölgesi (rhizosfer)
Beslenme Tipi Ektoparazit (bitki dışından beslenir)
Virüs Taşıma Tipi Kalıcı ve özgül vektör (GFLV sadece X. index ile taşınır)
Vektör Özelliği Larva ve ergin dönemlerinde virüsü taşır; yumurtadan çıkış sonrası taşınmaz.
Yaşam Süresi 2–3 yıl; virüsü 1 yıla kadar bünyesinde tutabilir.

Asmada Gözlenen Belirtiler
Bitki Kısmı Belirti Sonuç
Yaprak Mozaikleşme, damar aralarında sararma, “fan” (yelpaze) şekilli deformasyon Fotosentez azalır
Sürgün Kısa boğum araları, asimetrik gelişim Zayıf sürgün büyümesi
Salkım Seyrek tane tutumu, küçük taneler Verim düşüşü
Kök Emgi izleri, nekrotik alanlar Su ve besin alımı zayıflar

Ayırt edici belirti: Yaprakların “yelpaze” biçiminde şekil bozukluğu (fanleaf) olmasıdır.

Nematodun Morfolojik Özellikleri

Özellik Tanım
Boyu 3–4 mm (nispeten iri bir nematod)
Şekli Silindirik, uç kısmı konik
Stylet (iğne) 100–130 µm uzunluğunda “hançer” benzeri, sert ağız iğnesi
Renk Şeffaf–açık sarı
Kök Üzerindeki Konum İnce köklerin yüzeyinde, genellikle kök uçlarında kümelenmiş halde

Bulaşma ve Yayılma
Kaynak Açıklama
Toprak Enfekteli bağlardan yeni tesis edilen bağlara taşınır.
Fidan Enfekteli anaç veya çelikler aracılığıyla virüs taşınabilir.
Alet – Ekipman Kirli dikim aletleriyle nematodların taşınması mümkündür.
Sulama / Erozyon Ağır yağış ve yüzey akışı nematodların dağılımını artırır.

Entegre Mücadele (IPM) Stratejisi

Kültürel Önlemler

  • Yeni bağ tesislerinde nematod analizi yapılmalıdır.

  • Xiphinema index tespit edilen alanlarda en az 4 yıl ara ürün (buğday, arpa, yulaf) ekimi önerilir.

  • Enfekteli omcalar sökülmeli, kök kalıntıları tamamen uzaklaştırılmalıdır.

  • Anaç seçimi: Tolerant anaçlar tercih edilmelidir (örneğin 110 Richter, 140 Ruggeri).

  • Fidan kaynakları Tarım Bakanlığı sertifikalı olmalıdır.

Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele

Yöntem Etki Uygulama
Nematofaj Mantarlar (Paecilomyces lilacinus, Purpureocillium spp.) Nematod yumurtalarını parazitleyerek populasyonu düşürür. Toprak uygulaması
Bitki Ekstraktları (Neem, Sarımsak) Repellent etki, nematod aktivitesini azaltır. Damla sulama ile
Solarizasyon (Yaz aylarında 45–60 gün) Toprak ısısını 50 °C’ye çıkararak nematod yumurtalarını öldürür. Yaz öncesi

Kimyasal Mücadele
Etken Madde Etki Şekli Uygulama Alanı
Fluopyram Solunum inhibitörü (nematisit) Damla sulama
Fosthiazate Asetilkolin esteraz inhibitörü Kök çevresine
Oxamyl Sistemik nematisit Kök bölgesi
Fenamiphos Temas–mide zehiri Toprak enjeksiyonu

Kimyasal mücadele yalnızca kök bölgesi odaklı, bağ tesisi öncesi veya kış sonu dönemde yapılmalıdır.

AgroPlanet Entegrasyon Önerisi

Modül Uygulama
Toprak ve Nematod Haritalama Dron veya sensör tabanlı analizlerle Xiphinema popülasyon yoğunluğu.
Virüs Takip Sistemi Yaprak ve kök örneklerinden GFLV RT-PCR sonuç entegrasyonu.
Uyarı Modülü Nematod yoğunluğu eşik değeri aşıldığında uyarı bildirimi.
Karar Destek Sistemi (DSS) Solarizasyon süresi, toprak sıcaklığı ve organik nematisit zamanlaması önerisi.

Görsel Belirtiler (Tanı İçin)

  • Yaprakta: Fan (yelpaze) şekilli deformasyon ve mozaik.

  • Kök bölgesinde: Xiphinema index bireyleri (ince uzun nematodlar).

  • Mikroskopta: Stylet ucunda virüs partikülleri görülebilir.

  • Kök kesitinde: emgi izleri ve nekroz alanları.

İlaç Önerileri