Bilgi Bankası

Jasmonatlar (JA MeJA)
Jasmonatlar (Jasmonik Asit - JA ve Metil Jasmonat - MeJA), bitkilerde savunma, olgunlaşma, stres tepkisi ve sekonder metabolit üretimi gibi süreçleri düzenleyen yağ asidi türevli hormonlardır. Bağ bitkilerinde (Vitis vinifera) özellikle fungal patojenlere, böceklere ve çevresel streslere karşı dayanıklılığı artırmada büyük rol oynarlar.

Bileşik Kimyasal Formül Doğal Kaynak / Sentez Yolu Etki Tipi
Jasmonik Asit (JA) C₁₂H₁₈O₃ Linolenik asitten oksilipin yoluyla Lokal savunma ve stres tepkisi
Metil Jasmonat (MeJA) C₁₃H₂₀O₃ JA’nın metillenmiş formu Uçucu sinyal molekülü, sistemik etki

Bağ Bitkisinde Rolü

Jasmonatlar, bağlarda hem savunma hem de kalite düzenleyici olarak işlev görür:

  • Savunma Tepkisi Aktivasyonu: Fungal patojenlere (örneğin Botrytis cinerea) karşı fitoaleksin sentezini artırır.

  • Abiyotik Stres Dayanıklılığı: Kuraklık, UV ışını ve yüksek sıcaklığa karşı antioksidan sistemleri uyarır.

  • Sekonder Metabolit Üretimi: Antosiyanin, flavonoid ve fenolik bileşiklerin sentezini teşvik eder (renk, aroma ve şarap kalitesine katkı).

  • Olgunlaşma ve Aroma Gelişimi: MeJA uygulamaları, üzüm kabuğunda şeker ve aroma prekürsörlerinin birikimini artırır.

  • Savunma Genlerinin Aktivasyonu: PR (Pathogenesis-Related) genlerini uyararak hücresel savunmayı başlatır.

  • Etilen ile Sinerjik Etki: Olgunlaşmanın doğal ilerleyişini destekler, renk ve tat dengesini optimize eder.

Etkileşim Mekanizmaları

Molekül / Hormon Etkileşim Biçimi Sonuç
Salisilik Asit (SA) Genellikle zıt etki gösterir (savunma yolunda rekabet) Fungal savunma ile viral savunma arasında denge sağlar
Etilen (C₂H₄) Sinerjiktir, olgunlaşmayı koordine eder Renklenme, şeker artışı
Abscisik Asit (ABA) Su stresi altında birlikte çalışır Kuraklığa karşı dayanıklılık artar
Auksin (IAA) Jasmonat uygulaması auksin yanıtlarını düzenler Bitki gelişiminde denge
Brassinosteroidler (BRs) Antioksidan enzim aktivitesini birlikte artırır Oksidatif stres kontrolü

Bağda Uygulama Dönemleri
Fenolojik Dönem Uygulama Zamanı Amaç Beklenen Etki
Sürgün Gelişimi (Nisan) Yapraktan püskürtme Savunma enzimlerini aktive etme Kuvvetli sürgün ve stres toleransı
Çiçeklenme Öncesi (Mayıs) Hafif doz Döllenme ve meyve tutumunu dengeleme Daha üniform salkım oluşumu
Meyve Gelişimi (Haziran–Temmuz) Orta doz Renk, aroma ve fenolik madde artışı Kalite artışı
Hasat Öncesi (Ağustos) Düşük doz, MeJA formu Şeker/renk dengesi, aroma artışı Şaraplık çeşitlerde kalite artışı
Hasat Sonrası (Eylül–Ekim) Damlama veya püskürtme Antioksidan sistemin korunması Soğuk stresine dayanıklılık

Fizyolojik ve Biyokimyasal Etkiler

  • Fenilalanin Amonyak Liyaz (PAL), Peroksidaz (POD) ve Polifenol Oksidaz (PPO) aktivitelerini artırır → fenolik bileşik sentezini uyarır.

  • Lipit Peroksidasyonunu Azaltır: Hücre zarını korur, stres sonrası iyileşmeyi hızlandırır.

  • Savunma Proteinlerini Aktive Eder: Chitinaz, β-1,3-glukanaz gibi enzimleri artırır.

  • Antioksidan Kapasiteyi Yükseltir: SOD, CAT ve APX aktiviteleri artar.

  • Uçucu Bileşik Üretimi: Şarap aromasında kullanılan terpenoid ve alkol bileşiklerinin sentezini destekler.

Bağ Alanında Uygulama Şekilleri

Formülasyon Konsantrasyon Uygulama Şekli
Jasmonik Asit (JA) 50–100 µM Yapraktan püskürtme
Metil Jasmonat (MeJA) 0.1–0.5 mM Hasat öncesi uygulama
JA + Deniz yosunu karışımı 1–2 L/ha Damlama veya püskürtme
JA üretici mikrobiyal inokulantlar (Pseudomonas fluorescens, Bacillus sp.) 10⁸ CFU/mL Topraktan uygulama

Bağlarda Jasmonat Seviyesini Artıran Doğal Kaynaklar

  • Deniz yosunu ekstraktları (özellikle Laminaria digitata, Ascophyllum nodosum)

  • Bitkisel yağ asidi türevleri (linolenik asit içeren ürünler)

  • Mikrobiyal biyostimülanlar (Pseudomonas spp., Trichoderma spp.)

  • Uçucu bitkisel yağlar (nane, adaçayı, karanfil yağı) – MeJA üretimini tetikler

İlaç Önerileri