Nitrik Redüktaz (NR), bitkilerde azot metabolizmasının ilk indirgeme basamağını katalizleyen önemli bir oksidoredüktaz enzimidir. Topraktan alınan nitrat (NO₃⁻) iyonlarını nitrite (NO₂⁻) dönüştürerek, azotun organik bileşiklere dâhil edilmesini sağlar. Bağ bitkisinde (Vitis vinifera), özellikle yaprak gelişimi, klorofil sentezi, protein üretimi ve fotosentez verimi açısından belirleyici bir rol oynar.
Biyokimyasal Rolü
Özellik
Açıklama
Enzim sınıfı
Oksidoredüktaz (EC 1.7.1.1)
Temel reaksiyon
NO₃⁻ + NADH + H⁺ → NO₂⁻ + NAD⁺ + H₂O
Kofaktörler
FAD, hem (cyt b557), molibden (Mo)
Yerleşim
Sitoplazma
pH Optimumu
7.0–8.0
Aktiviteyi etkileyen faktörler
Işık, karbon kaynakları, nitrat düzeyi, molibden mevcudiyeti, hormonlar (sitokinin, auksin)
Bağ (Vitis vinifera) Üzerindeki Önemi
Etki Alanı
NR’nin Rolü
Azot Asimilasyonu
Nitratın bitki tarafından kullanılabilir forma dönüştürülmesinde ilk basamaktır.
Yaprak Gelişimi ve Klorofil Sentezi
Azotun etkin kullanımıyla klorofil üretimini destekler, fotosentez hızını artırır.
Vejetatif Büyüme
Aktif NR, sürgün ve yaprak büyümesini hızlandırır.
Meyve Gelişimi ve Kalite
Azot asimilasyonu ile fenolik bileşiklerin sentezi arasında bağlantı sağlar.
Stres Toleransı
NO (nitrik oksit) üretiminde dolaylı rol alır; oksidatif stres ve su stresine karşı koruma sağlar.
Fenolojik Dönemlerde Aktivite
Dönem
NR Aktivitesi
Tomurcuk patlaması – erken vejetatif dönem (00–19 BBCH)
Orta düzeyde; köklerden alınan nitratın asimilasyonu başlar.
Vejetatif büyüme ve çiçeklenme (20–59 BBCH)
En yüksek; yaprak azotu ve klorofil üretimi maksimum düzeydedir.
Meyve gelişimi ve olgunlaşma (60–89 BBCH)
Orta düzeyde; karbon/azot dengesi düzenlenir.
Hasat sonrası (90–99 BBCH)
Azalır; yaprak yaşlanmasıyla birlikte enzim aktivitesi düşer.
Bağcılıkta Uygulama ve İzleme
NR aktivitesi, bağda azot kullanım etkinliğinin (NUE) ve besin dengesi yönetiminin belirlenmesinde kullanılır.
Yaprak analizlerinde NR ölçümü, azotlu gübrelemenin zamanlaması ve dozu hakkında fikir verir.
Molibden (Mo) ve demir (Fe) eksikliği NR aktivitesini azaltır; bu elementlerin yaprak analizleriyle takibi önemlidir.
Sitokinin uygulamaları (ör. BAP) NR gen ekspresyonunu artırabilir.
