ACC Sentaz (ACS) ve ACC Oksidaz (ACO) enzimleri, bitkilerde etilen (C₂H₄) sentez yolunun iki temel basamağını katalizler.
Bu iki enzim, olgunlaşma, yaşlanma, stres tepkisi ve meyve dökümü gibi fizyolojik olayların kontrolünde kritik rol oynar.
Bağda (Vitis vinifera) özellikle meyve olgunlaşması (veraison) döneminde etan hormonunun sentez hızını belirler.
Biyokimyasal Rolü
Enzim
Tepkime
Ko-faktör / Yerleşim
ACC Sentaz (ACS)
S-adenosil metiyonin (SAM) → 1-aminosiklopropan-1-karboksilik asit (ACC) + 5`-metiltioadenozin
Sitoplazma, Piridoksal fosfat (PLP) kofaktörü
ACC Oksidaz (ACO)
ACC + O₂ → Etilen (C₂H₄) + CO₂ + HCN
Peroksizom / sitoplazma, Fe²⁺ kofaktörü
Bağ (Vitis vinifera) Üzerindeki Önemi
Etki Alanı
ACS / ACO’nun Rolü
Meyve Olgunlaşması (Veraison)
Etilen sentezinin hızlanması; renk değişimi, şeker birikimi, asit azalması başlar.
Aroma ve Fenolik Olgunluk
ACO aktivitesi ile terpenoid ve fenolik madde sentezi tetiklenir.
Stres Tepkileri (Kuraklık, Soğuk, Hasar)
ACS gen ekspresyonu artar; stres kaynaklı etilen üretimi savunmayı aktive eder.
Yaprak Dökümü ve Yaşlanma
Etilen sentezi yaprak ve salkım dökümünü düzenler.
Patojen Savunması
ACC yoluyla oluşan etilen, savunma genlerinin aktivasyonunu sağlar.
Fenolojik Dönemlerde Aktivite
Dönem
ACS / ACO Aktivitesi
Erken vejetatif dönem (00–19 BBCH)
Düşük; etilen sentezi minimum düzeyde.
Çiçeklenme – meyve tutumu (40–59 BBCH)
Artmaya başlar; meyve seti sürecinde rol alır.
Meyve büyümesi (60–79 BBCH)
Düşük; büyüme hormonları (auksin, GA) baskındır.
Veraison (80–89 BBCH)
En yüksek düzey; ACS ve ACO gen ekspresyonu maksimuma ulaşır.
Hasat sonrası (90–99 BBCH)
Kademeli düşüş; depolama koşullarında da aktivite sürebilir.
Bağcılıkta Uygulama ve İzleme
ACC / ACO enzim aktivitesi, olgunluk izleme, hasat zamanlaması ve soğuk zincir optimizasyonu için biyokimyasal gösterge olarak kullanılabilir.
1-MCP (1-Metilsiklopropen) gibi etilen inhibitörleri, ACO aktivitesini baskılayarak olgunlaşmayı geciktirir.
Amino asit bazlı uygulamalar (ör. metiyonin, glisin, SAM öncüleri) ACS aktivitesini artırabilir.
Stres altında ACS gen ekspresyonunun artışı, bağda oksidatif stres dayanımı ile ilişkilidir.
