TANIMI VE YAŞAYIŞI

Şeker pancarı kist nematodu (Heterodera schachtii Schimidt)’nun dişisi armut veya limon şeklindedir. Dişisinin ortalama boyu 1.5 mm kadardır. Erkeği iplik formundadır. Dişiler konukçu bitkilerin köklerini emerek yaşarlar, fakat Kök-ur nematodları gibi köklerde urlar meydana getirmezler. Dişiler kılcal kökler üzerinde boyun noktasına kadar başı bitki dokusu içinde, vücut kısmı ise köke asılı vaziyette bulunurlar. Öldüklerinde vücudunun dış tabakası kalınlaşarak yumurtaları muhafaza eden koyu kahverengi kist halini alır. Toprağa geçen kistler içerisinde ortalama 350 kadar yumurta bulunur. Kistler toprakta uzun süre kalabilirler (6–10 yıl kadar) ve uygun şartlar altında yumurtadan çıkan 2. dönem larvalar, konukçusu olduğu bitkilerin köklerine geçerek zararlarını yaparlar. Bu dönem nematodun en aktif dönemidir. Larvalar kök ucunun biraz gerisinden kökü delerek içeri girerler. Konukçu kökünde beslenerek ergin hale gelirler. Olgunlaşan erkek ve dişiler, başları kök içinde olarak beslenmelerine devam ederler, bir süre sonra erkekler toprağa geçer. Çiftleşen dişilerde yumurtalar gelişerek renk koyulaşır ve vücudu yumurta ile dolan dişi ölerek yumurtaları koruyan dayanıklı kist şeklini alır ve diğer nesilleri vermek üzere toprağa geçer. Nematod, konukçu bitkinin cinsine ve sıcaklığa bağlı olarak 4–8 haftada yumurtadan ergin hale geçer. Uygun şartlarda yılda 4 nesil verebilir.

ZARAR ŞEKLİ, EKONOMİK ÖNEMİ VE YAYILIŞI

Şeker pancarı kist nematodu ile bulaşık topraklarda yetişen bitkilerde, genellikle bodurlaşma görülür, bitkinin gelişmesi zayıflar, yapraklar küçük kalır ve günün sıcak saatlerinde kökler vasıtasıyla normal su alım düzeni bozulduğundan, solgun bir durum arz ederler. Bitki köklerinde nematodun kılcal köklerde yaptığı zarar nedeniyle tipik dallanma ve çalılaşmalar oluşur. Şeker pancarı ve diğer yumrulu bitkilerde meydana gelen bu dallanmaya "sakallanma" adı verilir. İnce kökler üzerinde beslenmeye devam eden dişi nematodlar, bir süre sonra köklere zarar verirler.Topraktaki nematod yoğunluğu fazla ise, kumsal topraklarda bitkinin tamamen ölmesine neden olurlar. Köklerde zararını yaparak olgunlaşan dişiler, ölü kökler üzerinde kist haline geçerler. 75 g toprak içindeki her bir canlı kist, dekarda 4 kg şeker ve 25 kg pancar ağırlığı kaybına neden olmakta ve şeker pancarı tarlalarında %50’ye varan ürün kaybı meydana getirebilmektedir. Bu zararlının önemi ve mücadelesinin zorluğu nedeniyle ülkemiz şeker pancarı üretim alanlarında 4 yıllık zorunlu münavebe başarılı bir şekilde uygulanmaktadır.

KONUKÇULARI

Polifag bir türdür. Chenopodiaceae ve Cruciferae familyası üyelerinin başlıca zararlısıdır. Bir çok yabancı ot da konukçuları arasında yer alır.

MÜCADELESİ

Karantina Önlemleri

Şeker pancarı kist nematodu karantinaya dâhildir. Bu nematodun sürveyini, şeker pancarı ekimi yapılan alanlarda Şeker Araştırma Enstitüsü elemanları yapmakta ve bulaşık yerlerde gerekli önlemleri almaktadırlar. Fakat konukçusu olan diğer bitkilerde de belirtiler görüldüğünde, keşif sürveyi yapılıp örnekler alınarak laboratuvarda incelenmelidir. Kist nematodlarının eradike edilmesinin zorluğu nedeniyle karantina tedbirlerinin üzerinde önemle durulmalıdır.

Kültürel Önlemler

─ Pancar ekim sahalarında veya bu nematodun konukçusu olan diğer ürünlerde Şeker pancarı kist nematodu saptanırsa en az 4 yıl süreyle bitki münavebesi uygulanmalıdır. 

─ Münavebe süresince bu nematoda dayanıklı olan buğday, arpa, mısır, sorgum ve yonca gibi bitkiler yetiştirilmelidir. 

─ Su taşkınlarına mani olunmalıdır.