(Planococcus citri)

Tanımı ve Yaşayışı

Ergin dişiler, uzunca oval biçimde ve beyaz unlu bir görünüme sahiptir. Ortalama uzunluğu 3,7 mm, eni ise 1,8 mm’dir. Ergin dişilerin vücudunun etrafında çepeçevre ince ipliğimsi 36 adet uzantı vardır. Abdomenin sonunda bulunan bir çift uzantı diğerlerinin birbuçuk katı uzunluktadır. Erkekleri kanatlı olup, sarımsı veya koyu kırmızımsı renktedir. Vücut uzunluğu 1 mm kadardır. Kanatları saydam ve vücuttan daha uzundur. Antenleri 10 segmentlidir. Abdomenin ucunda flament denilen uzun beyaz bir çift uzantı vardır. Yumurtalar saman sarısı renkte, uzunca oval şekilde ve yaklaşık 0,4 mm çapında olup yumurta kümelerinin üzerleri pamuksu ipliklerle örtülüdür. Yumurtadan yeni çıkmış nimfler, oval şekilde ve sarımsı renkte olup antenleri 6 segmentlidir. Vücudun şekli erginlere benzer fakat onlardan daha küçüktür. Kışı çoğunlukla yumurta veya ergin dönemde gövde üzerindeki yarık ve çatlaklarda, kabuk altlarında, yabancı otların kök boğazında geçirirler. Bir ergin dişi 100-150’şer adetlik kümeler halinde 300-400 adet yumurta bırakır. Uygun koşullarda bırakılan yumurta sayısı 725 adete kadar çıkabilmektedir. 26±1°C sıcaklık ve %60-65 orantılı nemde ayda bir döl verir. Akdeniz Bölgesi turunçgil alanlarında yılda 4-5 döl vermektedir. Dişi bireyler üç nimf dönemi geçirerek ergin olurlar. Erkek bireyler ise iki nimf, prepupa ve pupa dönemlerinden sonra kanatlı hale gelirler. Eşeyli veya eşeysiz olarak üreyebilirler. Orantılı nemi yüksek, gölgeli ve sıcak yerler gelişmesi için en uygun alanlardır.

Zarar Şekli

✓  Zararlı ve ilk yumurta kümeleri, ilkbaharda nisan ayı ortalarından itibaren öncelikle övde ve ana dallarda görülür.

✓  Zamanla ağacın üst kısımlarına doğru ilerleyerek meyve çanak yaprağı altına, bitişik meyvelere, yaprağın meyveye değdiği yerlere, göbekli portakalların göbek kısmına girerek buralarda beslenir ve çoğalırlar.

✓  Yaz sonuna doğru buralardan gövde ve dallara dağılırlar.

✓  Ağaçta meyve bulunduğu sürece (kış ayları dahil) meyvenin çanak yaprağı altında zararlının bütün dönemleri bulunabilir.

✓  Meyvelerin sapla birleştiği, çanak yaprakları ve meyvelerin birbirleriyle temas ettiği yerlerde emgi yaparak meyve kalitesini düşürür ve sap dipleri zayıflayan meyvelerin dökülmesine neden olurlar.

✓  Ayrıca salgıladığı tatlımsı madde ile de yaprak ve meyvelerde fumajine sebep olur. Bu zararlının bulunduğu yerlere portakal güvesi yumurta bırakır.

✓  Zararlının çıkardığı tatlımsı maddeler bu güvenin larvalarının besin kaynağı olur.

Konukçuları

Polifag bir zararlıdır. Birinci derecede turunçgil olmak üzere bağ, nar, muz, zakkum, bal kabağı, kavun, karpuz, semizotu, hurma ve pek çok süs bitkisi konukçuları arasında yer alır. Ancak en çok turunçgilde zarar yapar. Bunlardan altıntop, washington navel portakalı, yafa portakalı ve limonlarda daha çok zararlı olurlar.

Mücadele Yöntemleri

Kimyasal Olmayan Mücadele

✓  Bahçe temizliğine dikkat edilmeli, ilkbaharda çıkışlardan önce toprak işlemesi yapılmalıdır. Ağaç taçları birbirine temas etmemelidir. Güneşlenme ve hava akımını sağlayacak şekilde tekniğine uygun bahçe tesis edilmeli ve budama yapılmalıdır. Bahçe içerisinde bulunan semizotu, sirken gibi zararlıya konukçuluk yapan yabancı otlarla ilkbahar mücadelesi yapılmalıdır.

Biyolojik Mücadele

✓  Turunçgil Unlu Bitii ile mücadelede biyolojik mücadele çok etkilidir. Salınan faydalı böceklerin başarılı olabilmesi için salımlar günün serin saatlerinde yapılmalıdır. Karınca faaliyeti olan bahçelerde faydalı böcek salımlarından önce ağaçların gövdesinin kök boğazına yakın kısmına daire şeklinde yapışkan madde sürülerek ve ağaçların toprakla temas eden dal uçları budanarak karınca faaliyeti önlenmelidir. Turunçgil Unlu Biti ile bulaşık bahçelere nisandan itibaren ekim ayı sonuna kadar faydalı böcek salımları yapılabilir. Nisan ayı ortalarından itibaren bahçedeki ağaçlarda gövde ve ana dallar kontrol edilir.

✓  Yapılan kontrollerde Unlu Biti`n yumurta ve diğer dönemlerinden biri saptanınca ağaç bulaşık sayılır. Bulaşık ağaç oranına göre ağaç başına verilecek predatör ve parazitoid sayısı hesaplanır. Meyveler fındık iriliğine gelince bulaşık ağaç oranı meyve kontrolleri ile yapılır. Belli sayıda ağaçta 4 ayrı yönden ve bir de içten olmak üzere 5’er meyve kontrol edilir. Meyvelerin fındık iriliğine gelmesinden haziran ayının son yarısına kadar olan dönemde meyve çanak yaprakları arası, temmuz ayından itibaren ise bitişik meyveler ve yaprağa temas eden meyveler kontrol edilir.

Parazitoitleri

Leptomastix dactylopii How (Hym.: Encyrtidae)

Anagyrus pseudococci Gir. (Hym.: Encyrtidae)

Leptomastidae abnormis Gir. (Hym.: Encyrtidae)

Cryptolaemus motrouzieri Muls. (Col.:Coccinellidae)

Hyperaspis polita Weise. (Col.:Coccinellidae)

Scymnus quadrimaculatus Herbest. (Col.:Coccinellidae)

Nephus includens Kirsch. (Col.:Coccinellidae)

Nephus nigricans Weise (Col.:Coccinellidae)

Nephus hiekei Fursch (Col.:Coccinellidae)

Scymnus sturalis Thonbrg. (Col.:Coccinellidae)

Exochomus quadripustulatus L. (Col.:Coccinellidae)

Exochomus var. floralis Motsch. (Col.:Coccinellidae)

Scymnus apetzoides Capra and Fursch (Col.:Coccinellidae)

Scymnus apetzi Muls. (Col.:Coccinellidae)

Sympherobius sanctus Tjed. (Neur.:Hemerobiidae)

Sympherobius fallax Navas (Neur.:Hemerobiidae)

Sympherobius pygmaeus Rambur (Neur.:Hemerobiidae)

Chrysoperla carnea Steph. (Neur.:Chrysopidae)

Chrysoperla prasina Burm (Neur.:Chrysopidae)

Orius minitus L. (Hem.:Anthocoridae)

Cardiastethus fascifentris Garb. (Hem.:Anthocoridae)

Dicrodiplosis pseudococci Felt (Dip.:Cecidomyiidae)

✓  Türkiye şartlarında kışı geçiremeyen C. motrouzieri avcı böceği ve L. dactylopii parazitoidi ticari olarak kitle halinde üretimi yapılan ve biyolojik mücadelede kullanılan etkili faydalılardır.

✓  Mayıs ayı sonuna kadar % 5 ağaç, haziran ayı sonuna kadar ise % 8 ağaç veya meyve bulaşıklığı saptanırsa ağaç başına 2-3 adet C. montrouzieri ile l0 adet L. dactylopii salınması gerekir. Ağustos ayında gerek ağaç ve gerekse meyve bulaşıklığı %15 olursa ağaç başına 4-5 adet predatör ile 10 adet parazitoid verilir.

✓  Bu dönemde meyve bulaşıklığı daha yüksek oranda saptanır ve koloni oluşumu görülürse 5-l0 adet veya daha çok sayıda predatör ile iki katı parazitoid salınır. Eylül ayında %20 ağaç ve meyve bulaşıklığı bulunan bahçeye iklim durumuna göre kasım sonuna kadar ağaç başına 10 adet predatör ve 20 adet parazitoid salımına devam edilir.

✓  Yoğun unlubit popülasyonu görülen bahçelerde parazitoid ve predatör salımından önce yazlık yağ uygulanarak zararlı popülasyonu düşürülmelidir. Yazlık yağ uygulamasından bir hafta sonra ise yukarıda belirtilen sayılar dikkate alınarak parazitoid ve predatör salımı yapılmalıdır.

✓  Zararlının yumurta döneminin yoğun olduğu durumlarda öncelikle predatör salımları, takiben parazitoit salımları yapılır. İkinci ve üçüncü dönem Unlu Biti nimflerin yoğun olduğu durumlarda ise faydalı salımlarına parazitoit ile başlanmalıdır. Turunçgil Unlu Biti`nin baskı altında tutulmasında yerli doğal düşmanların da önemli bir payı vardır. Bu nedenle, turunçgil hastalık ve zararlıları ile yapılacak mücadelede kullanılacak ilaçların faydalı böceklere en az etkili seçici özellikte olmasına dikkat edilmelidir.

✓  Türkiye’de turunçgil Unlu Biti, tekniğine uygun yapılan biyolojik mücadele uygulamalarıyla ekonomik zarar seviyesinin altında tutulabilmektedir.